Umowa o zmianie granic z 15 lutego 1951

      Rodzina mojego pradziadka, Kazimierza Maczyńskiego, pochodziła ze wsi Staje (obecnie Стаївка, Staivka) na terenie Ukrainy. Do 1951 leżała w granicach Polski. W tym roku władze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej dokonały "wymiany" terenów przygranicznych na mocy umowy z ZSRR.

    Poniżej krótka informacja o tej umowie.

Umowa o zmianie granic z 15 lutego 1951 – największa w historii powojennej Polski i jedna z największych w historii powojennej Europy korekta graniczna. Dotyczyła wymiany terenów o powierzchni 480 km2 (obszar powierzchniowo zbliżony do Warszawy). Umowę ogłoszono w Dz.U. z 1952 r. nr 11, poz. 63. 

 Przyczyny

     Istotnym dla strony radzieckiej powodem wymiany były złoża węgla kamiennego na Sokalszczyźnie i połączenie kolejowe Rawa Ruska – Sokal, za co Polsce przekazano tereny o ubogich glebach i z wyeksploatowanymi złożami ropy. Ze strony polskiej wśród argumentów za wymianą terenów miał padać m.in. ten o zamiarze zagospodarowania i dokończenia rozpoczętej przed II wojną światową budowy obiektów zespołu elektrowni Myczkowce-Solina na rzece San, rozdzielonych powojenną granicą polsko-radziecką, co uniemożliwiało po wojnie kontynuację tego przedsięwzięcia przez Polskę. Część ziemi przyłączonych do Polski to Bieszczady. 

Postanowienia umowy

 • ZSRR odstąpił Polsce fragment ówczesnego obwodu drohobyckiego należącego do USRR; obecnie jest to miasto Ustrzyki Dolne oraz wsie: Czarna , Lutowiska, Krościenko, Bandrów Narodowy, Bystre, Liskowate, wraz z terenami okolicznymi 

 • Polska odstąpiła ZSRR fragment województwa lubelskiego z miejscowościami Bełz, Uhnów ), Krystynopol, Waręż , Chorobrów oraz lewobrzeżną część Sokala – Żwirkę, wraz z linią kolejową Rawa Ruska – Krystynopol. Obecnie miasta te znajdują się na terenie rejonu sokalskiego w obwodzie lwowskim. Korekta dotyczyła 7 gmin: Bełz, Chorobrów, Dołhobyczów, Krystynopol, Uhnów, Tarnoszyn i Waręż, z których tylko gmina Krystynopol została włączona w całości do ZSRR 

     Wedle postanowień umowy cały majątek nieruchomy (budynki, kołchozy, infrastruktura, linie kolejowe) przechodził wraz z terytorium na rzecz nowego właściciela. Państwo odstępujące nie mogło w związku z powyższym rościć żadnych pretensji o rekompensatę. Państwo odstępujące zachowywało prawo do majątku ruchomego (sprzętu rolniczego, taboru kolejowego, inwentarza żywego) pod warunkiem wywiezienia go. 

Przesiedlenie 

    Ludność z żyznych okolic Sokala została pod koniec 1951 roku (październik–listopad) przesiedlona w Bieszczady w ramach „Akcji H–T” (nazwa pochodzi od pierwszych liter wysiedlanych powiatów: Hrubieszów – Tomaszów). 

Dalsze plany wymiany granic 

    Już w listopadzie 1952 roku ZSRR zamierzał dokonać kolejnej wymiany granic. Polska miała stracić 1300 km2 z powiatów hrubieszowskiego i tomaszowskiego, w tym miasto Hrubieszów. Granica miała biec od Korytnicy na zachód do Annopola, stąd przez Podhorce i Werbkowice do Łaszczowa, stąd przez Rzeczycę do wsi Kornie. W zamian Polsce miała przypaść miejscowość Niżankowice, Dobromil, Chyrów, Smolnica oraz linia kolejowa Przemyśl-Zagórz. Do realizacji nie doszło z powodu śmierci Stalina. 

 Tekst za www.wikipewdia.pl 

Umowa o zmianie granic z 15 lutego 1951 [online]. Wikipedia : wolna encyklopedia, 2019-07-24 01:26Z [dostęp: 2020-03-06 18:40Z]. Dostępny w Internecie: //pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Umowa_o_zmianie_granic_z_15_lutego_1951&oldid=57129086

     Jak przesiedlenie i jego skutki oceniała państwowa komisja można przeczytać tutaj.